Trong rất nhiều món ăn gắn liền với Tết cổ truyền, dưa hành củ kiệu ngày Tết luôn mang đến một cảm giác thân quen khiến người ta chỉ cần ngửi qua là nhớ ngay đến mùa xuân. Từ mâm cơm gia đình cho tới bàn tiệc đãi khách, dưa hành củ kiệu ngày Tết xuất hiện một cách tự nhiên như một phần không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực của người Việt. Hương vị chua thanh, giòn nhẹ và mùi thơm đặc trưng của món ăn này khiến dưa hành củ kiệu ngày Tết trở thành cầu nối giữa truyền thống và hiện tại, gợi lại nhiều hình ảnh ấm áp của những ngày sum họp.
1. Sự cân bằng vị giác tạo nên vị trí đặc biệt của món ăn
Ai từng trải qua Tết Việt đều hiểu rằng mâm cỗ ngày xuân luôn phong phú với vô số món đậm đà: thịt kho, bánh chưng, giò lụa, nem rán, thịt gà, món xào, món kho… Tất cả hòa vào nhau tạo nên cảm giác no ấm nhưng đôi khi dễ gây ngấy. Và đó chính là lúc dưa hành củ kiệu ngày Tết phát huy vai trò của mình.
Độ chua vừa phải làm thức ăn bớt nặng bụng, độ giòn tươi giúp khẩu vị trở nên thoải mái hơn, còn mùi thơm nhẹ thì khiến từng món ăn chính trở nên trọn vẹn hơn. Không cần quá cầu kỳ, món ăn này vẫn nổi bật giữa bữa tiệc bởi vì nó giữ được sự cân bằng cần thiết cho vị giác của mọi người.
Dưa hành củ kiệu là món ăn kèm luôn có trong mâm cỗ ngày Tết
Ở miền Bắc, dưa hành thường có vị chua thanh rõ rệt; miền Trung thì đậm đà hơn, đôi khi hơi cay; còn miền Nam lại chuộng vị ngọt nhẹ. Dù có sự khác biệt giữa vùng miền, cảm giác mà món ăn đem lại luôn giống nhau: một chút tươi mới giữa mâm cỗ nhiều màu sắc. Nhờ đó, dưa hành củ kiệu ngày Tết giữ được vị trí bền vững qua nhiều thế hệ mà không bị lãng quên trong cuộc sống hiện đại.
2. Dưa hành – củ kiệu và giá trị văn hóa vượt khỏi ẩm thực
Nếu chỉ nhìn từ góc độ món ăn, dưa hành và củ kiệu có vẻ đơn giản. Nhưng đối với người Việt, món ăn này mang nhiều ý nghĩa hơn thế. Vào những ngày cuối năm, khi cả nhà dọn dẹp, chuẩn bị mọi thứ cho Tết, hình ảnh một hũ hành hoặc kiệu ngâm gọn gàng trên kệ bếp luôn mang đến cảm giác Tết đã thực sự đến gần. Đó là một phần của nghi thức chuẩn bị, là sự chăm chút của người nội trợ và là dấu hiệu của sự ấm cúng trong căn bếp.
Từ xa xưa, người Việt tin rằng màu trắng trong veo của củ hành và củ kiệu tượng trưng cho sự thanh sạch, tinh khiết. Do vậy, việc chuẩn bị dưa hành củ kiệu ngày Tết cũng giống như gửi gắm mong muốn cho một năm mới suôn sẻ, thuận hòa. Không khí chuẩn bị ấy luôn gắn với tiếng trò chuyện, tiếng cười và sự háo hức — những khoảnh khắc mà bất kỳ ai đã từng trải qua cũng khó có thể quên.
Dưa hành củ kiệu mang giá trị văn hóa xa hơn cả phương diện ẩm thực
Nét văn hóa này được truyền từ đời này sang đời khác. Dù ngày nay nhiều người chọn mua sẵn thay vì tự muối, hình ảnh hũ kiệu trắng tinh và những củ hành tím nhẹ nhàng vẫn luôn gợi lại ký ức cũ. Nhiều người đi xa quê mỗi lần về nhà, chỉ cần nhìn thấy món ăn này trên bàn cũng đủ khiến họ cảm nhận trọn vẹn không khí Tết truyền thống.
3. Biến tấu hiện đại giúp món ăn giữ được sức sống lâu dài
Truyền thống luôn có giá trị riêng, nhưng sự sáng tạo của người Việt trong ẩm thực lại giúp những món ăn cũ mang thêm nét mới. Trong vài năm gần đây, dưa hành củ kiệu ngày Tết được biến tấu theo nhiều kiểu khác nhau nhằm phù hợp với khẩu vị đa dạng.
Ẩm thực đa dạng được tô điểm thêm với món dưa hành củ kiệu
Nhiều người chọn thêm ớt tươi để món ăn có vị cay nhẹ, phù hợp với những ai thích cảm giác kích thích khi ăn. Một số gia đình dùng đường phèn thay đường trắng nhằm giúp nước ngâm trong hơn và vị ngọt dịu dàng hơn. Người miền Tây còn hay muối kiệu chung với tôm khô hoặc thêm khóm vào nước ngâm để tạo mùi thơm tự nhiên, rất hấp dẫn.
Ngoài ra, việc bảo quản cũng được cải tiến. Thay vì hũ thủy tinh truyền thống, nhiều người chọn hộp hút chân không hoặc hộp kín để giúp món ăn giữ vị giòn lâu hơn. Nhờ những điều chỉnh nhỏ nhưng hữu ích như thế, dưa hành củ kiệu ngày Tết tiếp tục đồng hành cùng người Việt trong cuộc sống bận rộn, vừa giữ được hương vị quen thuộc vừa đáp ứng nhu cầu của thế hệ trẻ.
Xem thêm: Học cách chuẩn bị mâm ngũ quả chuẩn theo quan niệm người Việt
4. Khi món ăn trở thành mảnh ký ức chung của mọi thế hệ
Điều đặc biệt nhất của món ăn này không nằm ở nguyên liệu hay cách làm, mà ở cảm xúc mà nó mang lại. Trong bữa cơm ngày đầu năm, mỗi lần ai đó gắp một miếng dưa hành hay củ kiệu, không khí trên bàn ăn bỗng trở nên thân tình hơn. Mùi thơm thoang thoảng ấy trở thành lời nhắc nhẹ về những mùa xuân đã qua — những mùa mà ông bà còn khỏe, bố mẹ còn tất bật chuẩn bị Tết, và lũ trẻ háo hức đợi mứt kẹo.
Ký ức chung của mọi thế hệ về mâm cỗ ngày Tết
Khi trưởng thành, mỗi lần thưởng thức dưa hành củ kiệu ngày Tết, người ta lại cảm thấy mình được kết nối với những gì đã nuôi dưỡng tuổi thơ. Ngay cả những người đã sống lâu năm nơi đô thị hoặc định cư nơi xa, món ăn bình dị này luôn mang theo hơi ấm quê nhà. Đây là món kèm giúp chống ngán, đồng thời là một phần của ký ức chung — một “mùi Tết” không thể thay thế.
Lời kết
Với sự dung hòa giữa hương vị, truyền thống và cảm xúc, dưa hành củ kiệu ngày Tết đã trở thành một biểu tượng nhỏ nhưng bền vững trong văn hóa ẩm thực Việt Nam. Dù thời đại có thay đổi, dù thói quen ăn uống có biến chuyển, món ăn giòn chua đặc trưng này vẫn giữ được sức sống của riêng mình. Mỗi khi Tết đến, chỉ cần nhìn thấy một hũ kiệu trắng tinh hay một đĩa dưa hành trên bàn, người ta lập tức cảm nhận được sự sum vầy, sự thân thuộc và tinh thần của mùa xuân đang gõ cửa gia đình.