Trong nhiều giai đoạn trưởng thành, ai cũng từng cảm thấy bản thân phải nắm chặt mọi thứ để giữ sự ổn định. Mong muốn kiểm soát cuộc sống là điều rất tự nhiên, xuất phát từ nhu cầu an toàn và khát vọng sống có trật tự. Tuy vậy, càng cố gắng kiểm soát cuộc sống thì cảm giác mất phương hướng lại xuất hiện thường xuyên hơn. Đây là nghịch lý khiến nhiều người bối rối, đặc biệt khi áp lực cuộc sống và công việc ngày càng gia tăng.
Bài viết này đi sâu vào lý do của trạng thái ấy, đồng thời giúp bạn nhìn rõ hơn cách tiếp cận phù hợp để kiểm soát cuộc sống theo hướng nhẹ nhàng và hiệu quả hơn.
Bản thân kỳ vọng cao tạo ra sức ép vô hình
Mong muốn kiểm soát cuộc sống bắt nguồn từ tâm lý muốn mọi thứ diễn ra theo cách mình mơ ước. Người trưởng thành thường đặt kỳ vọng lớn vào kế hoạch, thời gian, thu nhập, sự nghiệp hoặc các mối quan hệ. Khi kỳ vọng tăng cao, cảm giác bất an cũng tăng the
Một trong những lý do tạo nên nghịch lý mất kiểm soát là não bộ phản ứng mạnh với sự sai lệch giữa mong đợi và thực tế. Hễ điều gì đó diễn ra khác dự tính – dù rất nhỏ – nó cũng tạo ra cảm giác thất bại. Về lâu dài, sự sai lệch lặp lại khiến bạn nghĩ rằng mình đang đánh mất quyền chủ động, dù thực tế bạn vẫn vận hành cuộc sống khá ổn.
Con người khó có thể cân bằng được mong muốn và thực tế
Nhiều người cố gắng lên kế hoạch tỉ mỉ từng tuần, từng tháng, từng quý. Nhưng cuộc sống luôn chứa nhiều biến động bất ngờ, khiến kế hoạch khó đi đúng tuyến. Khi càng cố đặt mọi thứ vào khuôn khổ, sự thất vọng xuất hiện nhiều hơn vì mọi biến động nhỏ đều gây ra cảm giác rối loạn. Sự cứng nhắc ấy vô tình làm bạn cảm thấy kiểm soát cuộc sống khó khăn hơn.
Một yếu tố khác thường bị bỏ qua chính là áp lực so sánh xã hội. Thời đại mạng xã hội khiến mọi mục tiêu, thói quen tốt, lộ trình phát triển trở thành tiêu chuẩn. Khi thấy người khác thành công, bạn vô thức đặt thêm yêu cầu lên bản thân. Cố nắm chặt từng phần của cuộc sống để “đuổi kịp” người khác khiến tâm trí liên tục căng thẳng. Đây là lý do nhiều người cảm thấy mình càng nỗ lực càng mệt. Kết quả cuối cùng là: kiểm soát cuộc sống trở thành gánh nặng, chứ không phải động lực.
Con người rơi vào vòng lặp mất kiểm soát
Một điều thú vị là sự mất kiểm soát trong đời sống thường bắt đầu từ… cảm xúc. Khi cảm xúc bị dồn nén, khả năng quyết định cũng giảm. Bạn muốn thay đổi thói quen xấu, muốn sắp xếp lại cuộc sống, muốn tập trung vào công việc, nhưng nội lực không đủ để thực hiện. Lúc này, cảm giác hụt hơi và bất lực tăng cao, tạo thành vòng lặp khiến bạn nghĩ rằng mình không đủ khả năng để kiểm soát cuộc sống.
Tình trạng này xuất hiện vì não bộ thường phản ứng bằng cách tìm lối thoát nhanh, thay vì giải pháp bền vững. Bạn muốn kiểm soát thời gian, nhưng lại bị phân tâm bởi mạng xã hội. Bạn muốn kiểm soát tài chính, nhưng cảm xúc kéo bạn vào những quyết định mua sắm chóng vánh. Bạn muốn tập thể dục đều đặn, nhưng sau một ngày mệt mỏi, não bộ chọn nghỉ ngơi trước rồi tính tiếp.
Việc mất kiểm soát đến phần lớn từ cảm xúc của con người không ổn định
Hầu hết mọi người đánh đồng kiểm soát với sự hoàn hảo tuyệt đối. Nhưng khi hoàn hảo bị phá vỡ, họ tự trách bản thân. Tâm lý tội lỗi khiến họ cảm thấy “mình làm cái gì cũng hư”, từ đó tạo thêm sự rối loạn. Điều này tác động trực tiếp lên sự tập trung và khả năng đưa ra lựa chọn.
Đáng chú ý, trạng thái mất kiểm soát còn xuất hiện khi bạn cố gắng thay đổi quá nhanh. Sự chuyển đổi gấp rút khiến não bộ chống lại, tạo cảm giác khó chịu, chán nản, thậm chí muốn buông xuôi. Đây là lý do nhiều người nói rằng họ “mất kiểm soát cuộc sống” dù vẫn đang cố gắng mỗi ngày.
Về bản chất, kiểm soát cuộc sống là quá trình liên tục điều chỉnh – không phải ép mình vào kỷ luật tuyệt đối. Những người biết tạo độ linh hoạt cho bản thân thường giữ được sự ổn định lâu hơn.
Thời điểm Tết và cảm giác dễ rơi vào mất kiểm soát
Có một thời điểm mà nhiều người Việt cảm nhận rõ nhất việc kiểm soát cuộc sống trở nên khó khăn: đó là giai đoạn chuẩn bị bước vào Tết. Tết khiến nhiều thứ thay đổi cùng một lúc:
- Lịch sinh hoạt lệch nhịp
- Công việc dồn dập trước khi nghỉ
- Chi tiêu tăng nhanh
- Trách nhiệm gia đình xuất hiện nhiều hơn
- Cảm xúc dễ nhạy hơn bình thường
Dù bạn đã cố gắng sắp xếp tài chính hay thời gian từ trước, vài tuần trước Tết luôn tạo ra cảm giác hỗn độn. Tâm trí phải xử lý hàng loạt thông tin: mua gì, chuẩn bị gì, dọn nhà ra sao, quà cáp thế nào, kế hoạch họp mặt… Tất cả khiến việc kiểm soát cuộc sống trở nên mong manh.
Dịp Tết đầu năm là thời điểm "rối não" đối với người trưởng thành
Ngược lại, sau khi Tết kết thúc, nhịp sống trở lại ổn định. Đây là thời điểm tốt để bạn đánh giá lại:
- Điều gì khiến mình “vỡ kế hoạch”?
- Đâu là yếu tố mình không nhất thiết phải kiểm soát quá chặt?
- Phần nào có thể thả lỏng để bớt áp lực?
Khi bạn nhìn rõ sự thay đổi theo từng giai đoạn, việc kiểm soát cuộc sống trở nên nhẹ nhàng và thực tế hơn. Bạn không buộc mình phải hoàn hảo nữa, mà tập trung vào ổn định — điều này tạo ra cảm giác an toàn bền vững hơn rất nhiều.
Điều chỉnh cảm xúc bản thân để dễ dàng kiểm soát cuộc sống hơn
Nghịch lý “càng kiểm soát cuộc sống càng mất kiểm soát” phát sinh từ kỳ vọng quá cao, tâm lý sợ sai lệch, áp lực so sánh và cảm xúc không ổn định. Hiểu được cơ chế này, bạn có thể điều chỉnh cách tiếp cận: đặt mục tiêu nhỏ, tạo sự linh hoạt, và chấp nhận rằng cuộc sống luôn có những biến động tự nhiên. Khi bớt cố gắng kiểm soát tất cả, bạn sẽ kiểm soát được những điều quan trọng nhất.
Một phần quà Tết đơn giản sẽ giúp không khí gia đình bạn được hàn gắn và vui vẻ hơn, truy cập ngay tại đây để mua với giá phù hợp nhất!