Tết Nguyên đán là thời khắc quan trọng thể hiện rõ nét nhất văn hóa ngày Tết của người Việt, nơi những nghi lễ cổ truyền, tín ngưỡng dân gian và sự sum họp gia đình tạo thành giá trị tinh thần sâu sắc. Không khí chuẩn bị đón Tết bắt đầu từ những ngày cuối tháng Chạp, khi mọi gia đình tất bật dọn dẹp nhà cửa, sắm sửa lễ vật và thực hiện các nghi thức gắn liền với niềm tin may mắn. Từ cúng ông Táo, trang hoàng nhà cửa, bày mâm ngũ quả cho đến khoảnh khắc sum vầy bên mâm cơm tất niên, mỗi hoạt động đều chứa đựng ý nghĩa riêng. Tất cả tạo nên không gian thiêng liêng, ấm áp, khắc họa trọn vẹn chiều sâu của văn hóa ngày Tết của người Việt.
1. Nghi lễ trước Tết: Những giá trị lưu truyền qua nhiều thế hệ
Chuỗi nghi lễ trước khi giao thừa là phần không thể thiếu trong văn hóa ngày Tết của người Việt. Một nghi thức nổi bật là cúng ông Táo ngày 23 tháng Chạp — lễ tiễn ông Táo về trời để báo cáo công việc trong gia đình. Người dân chuẩn bị mâm cỗ, thả cá chép và sắp xếp lễ vật trang trọng với mong muốn một năm mới an yên.
Nhiều gia đình chuẩn bị mâm cỗ linh đình để mong một năm mới an lành
Sau nghi lễ tiễn Táo, các gia đình bắt đầu dọn dẹp, sửa sang bàn thờ và trang hoàng nhà cửa. Công việc này vừa mang ý nghĩa thực tế, vừa là phong tục biểu tượng: người ta sắp xếp lại không gian sống, thay mới vật dụng và chọn hoa đào, hoa mai để trang trí. Việc chuẩn bị tươm tất cho thấy sự tôn kính với tổ tiên và mong muốn đón một năm mới trọn vẹn theo tinh thần của văn hóa ngày Tết của người Việt.
Đêm trước Tết thường có mâm cơm tất niên — bữa ăn để gia đình quây quần, trao đổi chuyện năm cũ và gửi lời chúc cho năm mới. Tất niên là dịp bày tỏ lòng biết ơn với tổ tiên, củng cố mối quan hệ nội bộ và tạo nền tảng tinh thần cho ngày đầu năm đầy hy vọng.
Xem thêm: Tìm hiểu phong tục lì xì đầu năm của người Việt
2. Nghi lễ ngày đầu năm: Sự khởi đầu đầy niềm tin
Ngày mùng 1 mang tính biểu tượng trong văn hóa ngày Tết của người Việt vì những hành động đầu tiên được coi là sẽ ảnh hưởng tới cả năm. Một thói quen phổ biến là kiêng quét nhà vào mùng 1 theo quan niệm giữ lại may mắn trong gia đình; nhà thường được dọn dẹp sạch sẽ trước Tết để có thể giữ trọn không gian nguyên vẹn trong ngày đầu năm.
Tục xông đất (người xông nhà) thường được gia chủ coi trọng. Người được lựa chọn bước vào nhà đầu tiên thường là người vui vẻ, có vận may hoặc hợp tuổi, với niềm tin rằng họ sẽ mang theo vận khí tốt cho cả gia đình. Đây là nét sinh hoạt phản ánh niềm tin dân gian về “vận khí” đầu năm.
Người Việt thường kiêng quét nhà vào những ngày đầu năm
Lì xì đầu năm là phong tục mang lại niềm vui lan tỏa—phong bao đỏ tượng trưng cho tài lộc, còn lời chúc là cầu mong an khang thịnh vượng. Việc trao lì xì không chỉ dành cho trẻ em mà còn là cách bày tỏ sự chúc phúc giữa người lớn, thể hiện nét nhân văn trong văn hóa ngày Tết của người Việt.
Trong ngày mùng 1, người Việt chú trọng lời nói và hành vi: người ta chọn lời chúc lành, tránh cãi vã và giữ không khí vui tươi để khởi đầu thuận lợi. Những hành động tưởng chừng nhỏ ấy góp phần duy trì sự hài hòa và tinh thần tích cực suốt năm.
3. Nghi lễ suốt dịp Tết: Tín ngưỡng, cầu may và hướng về cội nguồn
Trong suốt kỳ Tết, nhiều phong tục được gìn giữ như đi chùa đầu năm, xin lộc, xin chữ và du xuân. Những hoạt động này lộ rõ chiều sâu tinh thần trong văn hóa ngày Tết của người Việt: người ta tìm về chốn linh thiêng để cầu an, xin lộc và nuôi dưỡng đời sống nội tâm.
Tục xin lộc ở chùa gồm lấy cành lộc, bùa may mắn hoặc nhận lời chúc từ nhà sư — tất cả thể hiện hy vọng về sức khỏe và tài lộc. Việc xin chữ như “Phúc”, “Lộc”, “An” ở các ông đồ hay nhà văn hóa là cách mà nhiều gia đình muốn mang sắc nghĩa tốt đẹp vào nhà, trưng bày chữ như lời nhắc về giá trị sống.
Nhiều người đi chùa vào những ngày đầy của Tết để xin may mắn
Du xuân là hoạt động gắn kết gia đình: thăm họ hàng, đi lễ chùa, thưởng hoa, thăm làng nghề. Những chuyến đi này vừa giúp tinh thần phấn chấn, vừa nối dài mạch truyền thống văn hóa giữa các thế hệ. Mâm cỗ Tết với bánh chưng, bánh tét, dưa hành, giò lụa, mâm ngũ quả đóng vai trò biểu tượng trong mỗi gia đình, vừa là thức ăn vừa truyền tải câu chuyện văn hóa và lịch sử.
Những sinh hoạt trong những ngày Tết nhắc nhớ về trách nhiệm với tổ tiên và cộng đồng, là yếu tố quyết định giúp văn hóa ngày Tết của người Việt tiếp tục được duy trì và truyền lại.
Lời kết
Văn hóa ngày Tết của người Việt là tập hợp các nghi lễ, phong tục và giá trị tinh thần hướng về gia đình, tổ tiên và cộng đồng. Từ cúng ông Táo, dọn dẹp nhà cửa, xông đất, kiêng kỵ đầu năm đến tục xin lộc, xin chữ và du xuân — mọi nghi thức đều góp phần làm nên bản sắc độc đáo của dịp lễ lớn nhất trong năm. Những nét đẹp này được trân trọng qua từng thế hệ, giữ cho Tết luôn là thời khắc gắn kết và khởi đầu an lành.
Để có những phần quà Tết gửi đến gia đình, người thân và bạn bè - hãy truy cập ngay vào đây để nhận được giá phù hợp nhất!